Αλήθεια από πρώτο χέρι

«Coast scene with breaking cloud sun» - John Constable

Συντάκτης:Αρχοντία Κάτσουρα

«Το μεγαλύτερο αμάρτημα της εποχής μας είναι πως προσπαθούμε να δείχνουμε παράτολμοι, μια προσπάθεια να κάνουμε κάτι πέρα από την αλήθεια» έλεγε το 1802 ο Τζον Κόνσταμπλ (1776-1837), ο ζωγράφος που έγινε γνωστός για τα τοπία που ζωγράφιζε και την αγάπη του για τη φύση.

Ενώ οι διάσημοι συνάδελφοί του ασχολούνταν με αρχαία ερείπια, φανταστικά τοπία και ιστορικά ή μυθολογικά θέματα, εκείνος παρατηρούσε τη φύση, τις αλλαγές του φωτός, του ανέμου και της θερμοκρασίας, σχεδίαζε -ίσως ήταν ο πρώτος που το έκανε- στην ύπαιθρο επί ώρες ετοιμάζοντας προσχέδια και μετά, με τη βοήθειά τους, συνέθετε τα έργα του στο εργαστήριο.

Για να εξηγήσει τη μέθοδό του, έλεγε πως «δεν υπάρχει μέρα όμοια με μια άλλη, ούτε καν δυο ώρες ίδιες. Ούτε υπήρξαν ποτέ, από καταβολής κόσμου, ίδια δύο φύλλα του ίδιου δέντρου - έτσι και τα γνήσια προϊόντα της τέχνης, όπως αυτά της φύσης, διαφέρουν όλα μεταξύ τους».

Οι κριτικοί του 20ού αιώνα τον χαρακτήρισαν τον πρώτο «μοντέρνο» ζωγράφο.

Δεν περιορίστηκε σε όσα έμαθε από τους κλασικούς, πήγε παραπέρα: ανέλυσε το φως χρησιμοποιώντας τη δύναμη και τις αντιθέσεις των χρωμάτων, όπως θα έκαναν αργότερα οι πρώτοι ιμπρεσιονιστές, και όσο μεγάλωνε και ωρίμαζε, «ξεχνούσε» τα διακριτά περιγράμματα και άφηνε τον χρωστήρα του να ρίχνει σπασμένες πινελιές.

Και φυσικά με την τεχνική του ενέπνευσε άλλους μεγάλους, όπως ο Ντελακρουά, που επεξεργάστηκε ξανά το φόντο στη «Σφαγή της Χίου» (1824), όταν είδε τους πίνακες του Κόνσταμπλ που φιλοξενούσε η Γκαλερί Aροουσμιθ.

Ταξίδεψε, κυρίως για να ζωγραφίσει τη θάλασσα, ωστόσο επέμενε να ασχολείται με την απλή και καθημερινή ζωή στον τόπο όπου γεννήθηκε και έζησε.

«Αυτά τα τοπία με έκαναν ζωγράφο», συνήθιζε να λέει. Σήμερα η Κοιλάδα του Ντένταμ, όπου γεννήθηκε και μεγάλωσε, η περιοχή που αγάπησε, χάρη στα έργα του είναι γνωστή και ως «Επαρχία Κόνσταμπλ».

Κινητήριος δύναμη της ζωής του ήταν τα βαθιά συναισθήματα.

Είχε αρνηθεί τη θέση του καθηγητή ζωγραφικής στη Στρατιωτική Ακαδημία Μάρλοου, παρά τον ικανοποιητικό μισθό, γιατί είχε κουραστεί να «τρέχει πίσω από πίνακες, προσπαθώντας να βρει την αλήθεια από δεύτερο χέρι».

Εγραψε σε έναν φίλο του: «Το ζωγραφίζω είναι απλώς μια άλλη λέξη για το αισθάνομαι».

Και είχε δίκιο. Παίρνω μια θαλασσογραφία του, την «Παραλιακή σκηνή με τον ήλιο να διασπά τα σύννεφα» (Coast scene with breaking cloud sun, 1830) και την παρατηρώ:

Τα σύννεφα έχουν χάσει σχεδόν όλο το λευκό, καθαρό χρώμα τους. Παίρνουν μια σχεδόν φαιά απόχρωση που διαρκώς απλώνεται και τα τυλίγει, ενώ κατεβαίνουν γρήγορα χαμηλά, πολύ χαμηλά.

Στα σημεία που είναι έτοιμα να αγγίξουν την επιφάνεια της θάλασσας έχουν γίνει σχεδόν μαύρα, όπως μαύρο φαίνεται και το νερό εκεί στο βάθος του ορίζοντα όπου η καταιγίδα έχει ήδη αρχίσει να το χτυπάει με ορμή.

Η δύναμη του ανέμου είναι τόση που σχίζει σκουρόχρωμες λωρίδες από τα σύννεφα. Αυτές, σαν ξέφτια μαύρα και απειλητικά, παρασύρονται μακριά, μεταφέροντας το μήνυμα του κινδύνου.

Το θαλασσινό νερό συσπάται δημιουργώντας πλατιά αφρισμένα κύματα κοντά στην ακτή.

Μια ξύλινη βάρκα με κατάρτι και πανί έχει ανασηκωθεί καθώς παλεύει με το κύμα. Λίγο ακόμα και θα ανατραπεί, ρίχνοντας στο νερό τον επιβάτη της που αγωνίζεται να φτάσει στην ακτή.

Εκεί στέκεται μια μαυροφορεμένη μορφή. Κοιτάζει με αγωνία μια την καταιγίδα που έρχεται και μια τη βάρκα που προσπαθεί να την αποφύγει.

Αγωνία, βροχή που πέφτει με δύναμη και σκοτεινιά… Και όμως, εκεί στο βάθος, πίσω από τα μαύρα κουρέλια που σκίστηκαν από τα σύννεφα, ένα απαλό πορτοκαλί φως, λίγο κίτρινο και λίγο ροδί αχνοφαίνεται.

Εχει βάψει μια μακρινή γωνιά του ορίζοντα, κρύβεται κάτω από τα όρη των κυμάτων και ξετρυπώνει πίσω από τη σκοτεινιά. Είναι ο ήλιος. Iσως υπάρχει ελπίδα.

Πηγη www.efsyn.gr