Η Ευρώπη κλείνει τα... μάτια (και τα σύνορα)
Τον Απρίλιο ξεκίνησε η διαδικασία για τη μεταρρύθμιση του ισχύοντος κοινού ευρωπαϊκού συστήματος ασύλου και οι προτάσεις της Επιτροπής θα σταλούν προς συζήτηση στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και το Συμβούλιο Υπουργών
«Αφιλόξενη» - θα ήταν ένας ήπιος χαρακτηρισμός. «Ξενοφοβική» - θα ήταν ένας βαρύς χαρακτηρισμός. Σίγουρα όλο και πιο ξένη στις αρχές και την παράδοσή της.
Στην Ευρώπη, που σκοτεινιάζει όλο και πιο πολύ, τα φώτα χαμήλωσαν λίγο ακόμα και πάλι χτες όταν η Ευρωπαϊκή Επιτροπή παρουσίασε τις προτάσεις της για τη χορήγηση ασύλου στους πρόσφυγες - σε εκείνους τους ολοένα και λιγότερους που θα αναγνωρίζει ως πρόσφυγες δηλαδή.
Οι προτάσεις αυτές έρχονται να εξειδικεύσουν τη στρατηγική ευρείας εμβέλειας για τη μετανάστευση που ξεκίνησε να επεξεργάζεται η Επιτροπή τον Μάιο του 2015.
Η πρώτη δέσμη μεταρρυθμίσεων περιελάμβανε προτάσεις για αναθεώρηση της Συνθήκης του Δουβλίνου, για ενίσχυση του συστήματος δακτυλοσκόπησης και για τη δημιουργία Ευρωπαϊκού Οργανισμού για το Ασυλο.
Τον Απρίλιο ξεκίνησε η διαδικασία για τη μεταρρύθμιση του ισχύοντος κοινού ευρωπαϊκού συστήματος ασύλου. Οι προτάσεις της Επιτροπής θα σταλούν προς συζήτηση στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και το Συμβούλιο Υπουργών.
Πρόκειται για μια μακρά διαδικασία που για να αποκτήσει νομική δεσμευτικότητα μπορεί να χρειαστούν 1,5 με 2 χρόνια, ωστόσο στο κείμενο αποτυπώνεται απολύτως η φιλοσοφία επάνω στην οποία βασίζεται η αντίληψη για το ποια κατεύθυνση επιλέγει η Ε.Ε. και το πώς θα αντιμετωπίζει όλους εκείνους που θα προσφεύγουν ικέτες στα σύνορά της.
Η φράση που χρησιμοποίησε ο πρώτος αντιπρόεδρος της Επιτροπής, Φρανς Τίμερμανς, είναι ενδεικτική:
«Οι προτεινόμενες μεταρρυθμίσεις θα διασφαλίζουν ότι τα άτομα που έχουν πραγματική ανάγκη διεθνούς προστασίας θα υπάγονται γρήγορα στις σχετικές διαδικασίες, ενώ τα άτομα που δεν δικαιούνται αυτού του είδους την προστασία θα επιστρέφουν στις χώρες προέλευσης το ταχύτερο δυνατό».
Και ο επίτροπος Μετανάστευσης, Δημήτρης Αβραμόπουλος, ήταν ακόμα πιο σαφής:
«Επιβάλλουμε σαφείς υποχρεώσεις και καθήκοντα στους αιτούντες άσυλο, ώστε να αποτρέπονται οι δευτερογενείς μετακινήσεις και η καταχρηστική εφαρμογή των διαδικασιών. Στόχος μας είναι να υπάρχει ένα κοινό σύστημα, γρήγορο και αποτελεσματικό, που να βασίζεται σε εναρμονισμένους κανόνες και αμοιβαία εμπιστοσύνη μεταξύ των κρατών-μελών».
Προφανέστατα η Ευρώπη χρειάζεται ένα ενιαίο σύστημα παροχής ασύλου, κοινούς κανόνες και διαδικασίες.
Ωστόσο, οι προτάσεις της Επιτροπής δείχνουν ότι στο πλαίσιο των χωρών της Ενωσης η έννοια του ασύλου θα συρρικνώνεται, ο αριθμός των ανθρώπων που θα «κερδίζουν» τον χαρακτηρισμό και τα δικαιώματα που απορρέουν από αυτόν θα μειώνεται, το ίδιο το δικαίωμα ασύλου όπως το ξέρουμε θα καταργηθεί, η πολιτική των κλειστών συνόρων θα ενταθεί.
Το πνεύμα των προτάσεων της Επιτροπής αποτυπώνει με ενάργεια τη βαθύτατη σύγκρουση που βιώνει η Ευρώπη όχι μόνο με το Διεθνές Δίκαιο, αλλά και με τις καλύτερες παραδόσεις της (του ανθρωπισμού και της αλληλεγγύης).
Τα τέσσερα βασικά σημεία: προθεσμίες, κανόνες, κυρώσεις, αυστηροποίηση...
■ Οι αποφάσεις για χορήγηση ασύλου πρέπει κανονικά να λαμβάνονται εντός έξι μηνών το πολύ. Θεσπίζονται μικρότερες προθεσμίες (από έναν έως δύο μήνες) ιδίως για περιπτώσεις στις οποίες οι αιτήσεις κρίνονται απαράδεκτες ή προδήλως αβάσιμες ή στις περιπτώσεις όπου εφαρμόζεται η διαδικασία ταχείας διεκπεραίωσης. Θεσπίζονται επίσης προθεσμίες για την άσκηση προσφυγών (από μία εβδομάδα έως έναν μήνα) και για αποφάσεις επί της πρώτης προσφυγής (από δύο έως έξι μήνες).
■ Καθιερώνονται κοινές εγγυήσεις για τους αιτούντες άσυλο: τα άτομα που ζητούν άσυλο θα έχουν δικαίωμα σε προσωπική συνέντευξη και δωρεάν νομική συνδρομή και εκπροσώπηση, ήδη από το στάδιο της διοικητικής διαδικασίας. Προβλέπονται ενισχυμένες εγγυήσεις για τους αιτούντες άσυλο με ειδικές ανάγκες, καθώς και για τους ασυνόδευτους ανηλίκους, για τους οποίους πρέπει να ορίζεται κηδεμόνας το αργότερο πέντε ημέρες μετά την υποβολή της αίτησης.
■ Εξασφαλίζονται αυστηρότεροι κανόνες για την καταπολέμηση της κατάχρησης: θεσπίζονται νέες υποχρεώσεις συνεργασίας με τις Αρχές, καθώς και αυστηρές κυρώσεις σε περίπτωση μη τήρησης αυτών των υποχρεώσεων. Κυρώσεις για κατάχρηση της διαδικασίας, έλλειψη συνεργασίας και δευτερογενείς μετακινήσεις, οι οποίες σήμερα είναι προαιρετικές, γίνονται υποχρεωτικές και περιλαμβάνουν την απόρριψη της αίτησης ως ανακληθείσης σιωπηρά ή προδήλως αβάσιμης ή την εφαρμογή της ταχείας διαδικασίας.
■ Εναρμονίζονται οι κανόνες για τις ασφαλείς χώρες: η Ευρωπαϊκή Επιτροπή διευκρινίζει και καθιστά υποχρεωτική την εφαρμογή της έννοιας της ασφαλούς τρίτης χώρας. Προτείνει επίσης να αντικατασταθούν πλήρως οι εθνικοί χαρακτηρισμοί ασφαλών χωρών καταγωγής και ασφαλών τρίτων χωρών από ευρωπαϊκούς καταλόγους ή χαρακτηρισμούς σε επίπεδο Ε.Ε. εντός πέντε ετών από την έναρξη ισχύος του κανονισμού.
Εναρμονισμένα πρότυπα και δικαιώματα προστασίας
«Για να δοθεί τέλος στις δευτερογενείς μετακινήσεις» (όπως τις περιγράφει η Επιτροπή ή, όπως πιο κυνικά το περιγράφει το Ασοσιέιτεντ Πρες, για να σταματήσει το «asylum shopping», δηλαδή -για να το πούμε ανθρωπινά- η απελπισμένη προσπάθεια των ανθρώπων να διεκδικήσουν άσυλο στη χώρα που τους προσφέρει τους ευνοϊκότερους όρους), η Ευρωπαϊκή Επιτροπή προτείνει να αντικατασταθεί η ισχύουσα οδηγία για τις ελάχιστες απαιτήσεις ασύλου από νέο κανονισμό. Σύμφωνα με την πρόταση:
■ Τα κράτη-μέλη θα είναι υποχρεωμένα να λαμβάνουν υπόψη τις κατευθύνσεις που παρέχει ο Ευρωπαϊκός Οργανισμός για το Ασυλο σχετικά με την κατάσταση που επικρατεί στη χώρα προέλευσης του αιτούντος άσυλο, καθώς και να αξιολογούν τις πιθανές εναλλακτικές λύσεις εγχώριας προστασίας, σεβόμενα ταυτόχρονα την αρχή της μη επαναπροώθησης.
■ Προβλέπονται αυστηρότερες κυρώσεις για δευτερογενείς μετακινήσεις: η πενταετής περίοδος η οποία απαιτείται ώστε οι δικαιούχοι διεθνούς προστασίας να είναι επιλέξιμοι για το καθεστώς του επί μακρόν διαμένοντος θα ξαναρχίζει κάθε φορά που το άτομο μεταβαίνει σε κράτος-μέλος όπου δεν έχει δικαίωμα μόνιμης ή προσωρινής διαμονής.
■ Θεσπίζεται ένα υποχρεωτικό καθεστώς επανεξέτασης ώστε να λαμβάνονται υπόψη, για παράδειγμα, οι μεταβολές στις χώρες προέλευσης, οι οποίες θα μπορούσαν να επηρεάσουν την ανάγκη προστασίας.
■ Τα δικαιώματα και οι υποχρεώσεις των ατόμων που δικαιούνται διεθνούς προστασίας όσον αφορά την κοινωνική ασφάλιση και την κοινωνική πρόνοια θα αποσαφηνιστούν και η πρόσβαση σε ορισμένες μορφές κοινωνικής πρόνοιας θα μπορεί να υπόκειται στην προϋπόθεση συμμετοχής σε μέτρα κοινωνικής ένταξης.
Η νέα οδηγία για τις συνθήκες υποδοχής
Τέλος, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή προτείνει τη μεταρρύθμιση της οδηγίας για τις συνθήκες υποδοχής. Η μεταρρύθμιση περιλαμβάνει τα εξής (αυτολεξεί από το κείμενο):
■ Διασφαλίζει ότι τα κράτη-μέλη εφαρμόζουν τα πρότυπα και τους δείκτες για τις συνθήκες υποδοχής, που αναπτύσσει η Ευρωπαϊκή Υπηρεσία Υποστήριξης για το Ασυλο, και καταρτίζουν και επικαιροποιούν συνεχώς σχέδια έκτακτης ανάγκης, ώστε να εξασφαλίζουν επαρκή και κατάλληλη ικανότητα υποδοχής, ακόμη και σε περιπτώσεις δυσανάλογης πίεσης.
■ Διασφαλίζει ότι οι αιτούντες άσυλο θα παραμένουν διαθέσιμοι και εμποδίζει την εξαφάνισή τους, παρέχοντας στα κράτη-μέλη τη δυνατότητα να ορίζουν γι’ αυτούς συγκεκριμένο τόπο διαμονής ή να τους υποχρεώνουν να εμφανίζονται στις Αρχές.
Σε περιπτώσεις όπου ο αιτών άσυλο δεν συμμορφώνεται με την υποχρέωση να διαμένει σε συγκεκριμένο τόπο, καθώς και όταν υφίσταται κίνδυνος διαφυγής, τα κράτη-μέλη μπορούν να κάνουν χρήση της κράτησης.
■ Διευκρινίζει ότι οι όροι υποδοχής θα εξασφαλίζονται μόνο στο κράτος-μέλος που είναι αρμόδιο για την εξέταση της αίτησης και θεσπίζει σαφέστερους κανόνες σχετικά με το πότε μπορούν να περιορίζονται τα πρότυπα όσον αφορά την παροχή υλικών μέσων υποδοχής και πότε οι οικονομικές αποζημιώσεις μπορούν να αντικαθίστανται από την παροχή υλικών μέσων υποδοχής σε είδος.
■ Εξασφαλίζει ταχύτερη πρόσβαση στην αγορά εργασίας -το αργότερο έξι μήνες μετά την υποβολή της αίτησης ασύλου-, μειώνοντας με τον τρόπο αυτό την εξάρτηση, και προβλέπει ότι η πρόσβαση αυτή πρέπει να είναι απολύτως συμβατή με τα πρότυπα της αγοράς εργασίας.
■ Παρέχει ενισχυμένες εγγυήσεις για τους αιτούντες άσυλο με ειδικές ανάγκες και για τους ασυνόδευτους ανηλίκους, για τους οποίους πρέπει να ορίζεται κηδεμόνας το αργότερο πέντε ημέρες μετά την υποβολή της αίτησης.
Μιλούν στην «ΕΦ.ΣΥΝ.»
Ηρακλής Ακτύπης, διευθυντής ελληνικού τμήματος Διεθνούς Αμνηστίας
«Μερικές από τις προτάσεις της Επιτροπής είναι στη σωστή κατεύθυνση, όπως το ενιαίο σύστημα ασύλου. Ωστόσο, η γενικότερη φιλοσοφία των προτάσεων φαίνεται ότι αποσκοπεί στην αποθάρρυνση των ανθρώπων που χρήζουν διεθνούς προστασίας, με κίνδυνο να καταστεί η Ε.Ε. μια αφιλόξενη ομάδα χωρών αντίθετα προς το το Διεθνές Δίκαιο και προς το ισχύον Δίκαιο της Ε.Ε.».
Τζούντιθ Σάντερλαντ, υποδιευθύντρια του Παρατηρητηρίου Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων για την Ευρώπη και την Κεντρική Ασία
«Σωστά η Επιτροπή εργάζεται για να διορθώσει τα μακροχρόνια προβλήματα στο σύστημα χορήγησης ασύλου της Ε.Ε., αλλά αυτό δεν πρέπει να γίνεται με τίμημα την παράβλεψη των σοβαρών παραβιάσεων που σημειώνονται σήμερα σε βάρος αιτούντων άσυλο στα σύνορα αλλά και στο εσωτερικό της Ε.Ε.
»Ενώ όλοι εμείς θα μελετούμε προσεκτικά τις προτάσεις, η Επιτροπή θα πρέπει να αναλάβει επειγόντως δράση για να αποφευχθούν νέοι θάνατοι στη θάλασσα, για να μετεγκατασταθούν σε άλλες χώρες της Ε.Ε. περισσότεροι αιτούντες άσυλο από την Ελλάδα και την Ιταλία, για την επιτάχυνση των διαδικασιών επανεγκατάστασης (σ.σ. resettlement, εννοεί από τρίτες χώρες, όπως η Τουρκία και ο Λίβανος) και για την επιβολή κυρώσεων σε όσα κράτη παραβιάζουν το υπάρχον ευρωπαϊκό Δίκαιο του ασύλου».
Κατερίνα Κνήτου, συντονίστρια τμήματος δικαιωμάτων ΣΥΡΙΖΑ
«Σύμφωνα με την εκτίμησή μου, οι προτάσεις της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για το άσυλο ενισχύουν τις ταχύρρυθμες-επισφαλείς διαδικασίες ασύλου, εισάγουν την απειλή επιστροφής για τους “μη συνεργάσιμους” αιτούντες, ενθαρρύνουν την κράτηση και περιορίζουν το δικαίωμα επιλογής χώρας στην οποία θα ζητήσει άσυλο ο πρόσφυγας.
»Διευκολύνουν επίσης την έκδοση αποφάσεων με αιτιολογία το “προδήλως αβάσιμο” και επομένως τις επιστροφές “στον σωρό”. Δεν καταλαβαίνω τι εννοεί για τις ασφαλείς τρίτες χώρες. Εχω την αίσθηση ότι επιδιώκεται να καταργηθεί το δικαίωμα ασύλου όπως το ξέρουμε κι επιδιώκεται η εναρμόνιση στη συμφωνία Ε.Ε.-Τουρκίας και γενικότερα η νομιμοποίηση της πολιτικής κλειστών συνόρων που έχει επιλέξει η Ε.Ε.».
Μάνια Μπαρσέφσκι, μέλος της Επιτροπής Δικαιωμάτων της Λαϊκής Ενότητας
«Αν και δεν γνωρίζουμε το πλήρες περιεχόμενο των προτάσεων που έχουν υποβληθεί, έχουμε κάθε λόγο να είμαστε εξαιρετικά επιφυλακτικοί απέναντι στις προωθούμενες ρυθμίσεις: η μέχρι τώρα εμπειρία από την ασκούμενη πολιτική της κυβέρνησης και της Ε.Ε. στο προσφυγικό/μεταναστευτικό είναι απολύτως αρνητική.
»Η χώρα μας έχει μετατραπεί σε ένα τεράστιο κέντρο κράτησης και εγκλωβισμού χιλιάδων προσφύγων, που ζουν κάτω από αφόρητες συνθήκες και με τη διαρκή απειλή της απέλασής τους στην “ασφαλή” Τουρκία.
»Οι όροι “αποτελεσματική, δίκαιη και ανθρώπινη πολιτική ασύλου” δεν σημαίνουν απολύτως τίποτα όταν διατυπώνονται από θεσμούς που στο όνομα του “Δικαίου” και της “αποτελεσματικότητας” έχουν εξουθενώσει ολόκληρες κοινωνίες.
»Οι πρωτοβάθμιες επιτροπές κρίσης των αιτημάτων ασύλου, στις οποίες συμμετείχαν και Ευρωπαίοι “ειδικοί”, εξέδωσαν μια καταιγιστική πληθώρα απορριπτικών αποφάσεων, και μάλιστα με πανομοιότυπη “επιχειρηματολογία”, που απορρίφθηκε από τις δευτεροβάθμιες επιτροπές κρίσης, οι οποίες θεώρησαν την Τουρκία ως μη ασφαλή χώρα για τους πρόσφυγες.
»Αυτός ήταν, άλλωστε, και ο λόγος για τον οποίο ο υπουργός Μεταναστευτικής Πολιτικής, Γ. Μουζάλας, επέβαλε την τροπολογία για την αλλαγή της σύνθεσής τους: για να εναρμονιστούν οι αποφάσεις των δευτεροβάθμιων επιτροπών με τις απάνθρωπες πολιτικές της Ε.Ε.
»Η δήλωση του Φρανς Τίμερμαν, σύμφωνα με την οποία “τα άτομα που δεν δικαιούνται αυτού του είδους την προστασία (του ασύλου) θα επιστρέφουν στις χώρες προέλευσης το ταχύτερο δυνατό”, δείχνει μια τάση περαιτέρω συρρίκνωσης του δικαιώματος στο άσυλο με συνοπτικές διαδικασίες, καθώς η διάκριση μεταξύ προσφύγων που δικαιούνται άσυλο και αυτών που δεν δικαιούνται ενέχει τεράστιο κίνδυνο αυθαιρεσίας και κατηγοριοποίησης των προσφύγων, αφήνοντας έξω από τις διαδικασίες ασύλου το μεγαλύτερο μέρος των αιτούντων.
Από την πλευρά μας, επιμένουμε να διεκδικούμε τα ανοιχτά σύνορα για όλους τους πρόσφυγες στην Ευρώπη και γενικότερα στις εύπορες χώρες της Δύσης, το σταμάτημα των ιμπεριαλιστικών επεμβάσεων που ευθύνονται για τις στρατιές των προσφύγων, καθώς και ανθρώπινες συνθήκες διαβίωσης και πλήρους ένταξης των προσφύγων στις ευρωπαϊκές κοινωνίες όπου επιθυμούν να ζήσουν, συμπεριλαμβανομένης και της Ελλάδας, με πλήρη εφαρμογή της Συνθήκης της Γενεύης».
Πηγή www.efsyn.gr
Σχόλια
Δημοσίευση σχολίου