Ο Ρώσος ναύαρχος που έγινε Ελληνας φαροφύλακας
Στην κάτω σειρά, στο μέσον, ο διοικητής του στόλου της Μαύρης Θάλασσας και της Αζοφικής. Νικόλαος ΦιλοσοφώφΤιμητικές εκδηλώσεις στη μνήμη του Ρώσου ναύαρχου Νικολάου Φιλοσοφώφ θα διεξαχθούν σήμερα και αύριο στα Κύθηρα, στο πλαίσιο του αφιερωματικού έτους Ελλάδας - Ρωσίας.
Οι εκδηλώσεις διοργανώνονται από τον Δήμο Κυθήρων σε συνεργασία με το ελληνικό υπουργείο Αμυνας και την πρεσβεία της Ρωσικής Ομοσπονδίας.
Τις εκδηλώσεις θα τιμήσουν με την παρουσία τους ο αναπληρωτής υπουργός Αμυνας, Δημήτρης Βίτσας, ο αρχηγός ΓΕΕΘΑ ναύαρχος Ευάγγελος Αποστολάκης και ο αρχηγός ΓΕΝ αντιναύαρχος Γιώργος Γιακουμάκης.
Το 1908, κι ενώ η τότε αυτόνομη μετεπαναστατική Κρήτη ήταν υπό την αρμοστεία του πρίγκιπα Γεωργίου της Ελλάδας και υπό την προστασία των μεγάλων δυνάμεων (Ηνωμένο Βασίλειο, Ρωσία, Γαλλία, Ιταλία), το ρωσικό καταδρομικό «Χιβίντις», με κυβερνήτη τον πλοίαρχο Νικόλαο Νικολάγιεβιτς Φιλοσοφώφ, σώζει κοντά στο Ελαφονήσι τους ναυαγούς του αυστρο-ουγγρικού υπερωκεάνιου «Ιμπερατρίτσε».
Το ναυάγιο προκλήθηκε από την έλλειψη φάρου.
Ο Φιλοσοφώφ συνδέθηκε τότε φιλικά με τον Γεώργιο, αλλά επέστρεψε σύντομα στη Ρωσία, στη γενέτειρά του Αγία Πετρούπολη, κοντά στην οικογένειά του και αργότερα, το 1914, προήχθη σε υποναύαρχο και ανέλαβε διοικητής του στόλου της Μαύρης Θάλασσας και της Αζοφικής.
Γόνος αστικής οικογένειας, με ισχυρούς δεσμούς με την Αυλή αλλά και τον ίδιο τον τσάρο Νικόλαο, ο Φιλοσοφώφ, λάτρης της μουσικής και των τεχνών, αρρενωπός, με επιβλητικό παράστημα, πολύγλωσσος και ευγενής, ταξίδευε συχνά στην Ευρώπη και ιδίως στη Γαλλία, ως ειδικός απεσταλμένος του τσάρου.
Τα έγγραφα με τα οποία εφοδίασε η ρωσική Αυλή τον Φιλοσοφώφ για να ταξιδέψει στην Ελλάδα |
Οταν ξέσπασε η επανάσταση των μπολσεβίκων, έχασε τη γυναίκα του και τους δύο γιους του, κυνηγήθηκε από το νέο καθεστώς, αλλά κατόρθωσε να διαφύγει από την Οδησσό, να φτάσει πεζός ώς την Κωνσταντινούπολη, από όπου κατέληξε το 1920 με πλοίο στην Ελλάδα.
Στην Αθήνα, τον περιέθαλψε η βασιλική οικογένεια και βρήκε καταφύγιο στο Τατόι.
Παντρεύτηκε ξανά, το 1923, τη Ρωσίδα πρόσφυγα Μαρία Τσούκαλο, όμως η μοίρα τον χτύπησε και πάλι.
Η Τσούκαλο πέθανε πολύ σύντομα και ο Φιλοσοφώφ αποφασίζει πως είναι μάταιο να παλεύει ενάντια στο πεπρωμένο του.
Η ζωή στο παλάτι τον έθλιβε, καθώς δεν μπορούσε να συνέλθει από την προσωπική του τραγωδία, και ζητάει από τον βασιλιά να καταταγεί ως φαροφύλακας, για να μονάσει δίπλα στα κύματα.
Ο Γεώργιος συναινεί και του αποδίδει με βασιλικό διάταγμα την ελληνική υπηκοότητα.
Το υπουργείο Ναυτικών δίνει στον Ρώσο ναύαρχο τον βαθμό του αρχικελευστή και τον μεταθέτει στον νεόκτιστο φάρο στο Ελαφονήσι |
Ο ιδρυτής της υπηρεσίας Φάρων, ναύαρχος Στυλιανός Λυκούδης, δίνει στον Ρώσο ναύαρχο τον βαθμό του αρχικελευστή πρώτης τάξεως και τον μεταθέτει στον νεόκτιστο φάρο στο Ελαφονήσι της Κρήτης.
Ο Φιλοσοφώφ δακρύζει και λέει στον Λυκούδη: «Εκεί που έσωσα τόσους ναυαγούς, σώζομαι και εγώ ναυαγός της ζωής».
Οταν φτάνει σε ηλικία συνταξιοδότησης, ο Φιλοσοφώφ ζητάει και πάλι από την Αυλή να συνεχίσει κατ’ εξαίρεση τη θητεία του. Παίρνει μετάθεση για τον φάρο στις Απολυτάρες Αντικυθήρων και εκεί παντρεύεται τη 16χρονη Ζαμπία Χαρχαλάκη, με την οποία κάνει έναν γιο, τον Νικήτα.
Ο φαροφύλακας Παναγιώτης Μεγαλοοικονόμος, ο οποίος υπηρέτησε υπό τον Φιλοσοφώφ στα Αντικύθηρα, μου διηγήθηκε το 1990 πως ο ναύαρχος δεν μιλούσε ποτέ για το παρελθόν και όλα τα χρόνια που τον θυμάται διάβαζε λογοτεχνία, έπινε τσάι και αγνάντευε με τις ώρες το πέλαγος.
Μετά την αποχώρησή του από την υπηρεσία, ο Φιλοσοφώφ εγκαταστάθηκε με την οικογένειά του σε σπίτι στην είσοδο του κάστρου της Χώρας των Κυθήρων, όπου ζουν σήμερα τα εγγόνια του.
Δεύτερη πατρίδα
Αριστερά ο Φιλοσοφώφ, η τρίτη -Ελληνίδα- σύζυγός του, ο γιος τους και ο πεθερός του |
Η επιστροφή στα Κύθηρα ήταν και μια επιστροφή στη ζωή. Παρέδιδε μαθήματα Γαλλικών, έγινε επιστάτης στο γυμνάσιο, άσκησε την ιατρική και μελέτησε το ιστορικό αρχείο των Κυθήρων.
Ο Φιλοσοφώφ κατάφερε να διασώσει το πολύτιμο αρχείο από την πυρά κατά τη διάρκεια της Κατοχής, που ήταν και η τελευταία του προσφορά στον τόπο και τη χώρα που αγάπησε και έγινε η δεύτερη πατρίδα του.
Οι τιμητικές εκδηλώσεις για τον Ρώσο ναύαρχο στα Κύθηρα περιλαμβάνουν και έκθεση φωτογραφίας, ιστορικών αρχείων και κειμηλίων στην αίθουσα του Κυθηραϊκού Συνδέσμου στη Χώρα, έως τις 10 Αυγούστου.
■ Την ιστορία του Νικόλαου Φιλοσοφώφ την ανέσυρα από τα Αρχεία της υπηρεσίας Φάρων του Πολεμικού Ναυτικού, το 1990, όταν έκανα την έρευνα και το σενάριο για το ντοκιμαντέρ των Ανδρέα Κουτσουρέλη και Γιάννη Καρυπίδη «Αναλαμπές» (παραγωγή Zoobidon), που αφορούσε τους τελευταίους φαροφύλακες στην Ελλάδα.
Ευχαριστώ τον πρώην διοικητή της υπηρεσίας φάρων, υποναύαρχο ε.α. Κ. Βούλγαρη, τους φαροφύλακες της υπηρεσίας και ιδίως την οικογένεια Φιλοσοφώφ.
Σχόλια
Δημοσίευση σχολίου