Η Ευρώπη μετά την εκλογή νέου Προέδρου στις ΗΠΑ

AP Photo/Paul Sancya- Dreamstime

Συντάκτης: Αστέρης Πλιάκος*

Η ευρωπαϊκή και παγκόσμια τάξη πραγμάτων που χαράχτηκε από τους νικητές του δεύτερου παγκοσμίου πολέμου έχει υποστεί δομικές αλλαγές στην μεταπολεμική εποχή.

Η κηδεμονία της Ευρώπης, από τις τότε δύο υπερδυνάμεις, τις ΗΠΑ και τη Σοβιετική Ένωση, έχει αντικατασταθεί, αφενός από τη συνεργασία των ΗΠΑ με την Ευρώπη, αφετέρου τον περιορισμένο ρόλο της Ρωσίας, η οποία όμως λόγω στρατιωτικής ισχύος διεκδικεί ευρύτερο του οικονομικού της βάρους μερίδιο διεθνούς επιρροής.

Ευρύτερα, σε μια εποχή έντονης οικονομικής παγκοσμιοποίησης, η Κίνα, η Ινδία και η Βραζιλία, όπως άλλωστε και η Ιαπωνία, διεκδικούν άμεσα ή έμμεσα αντίστοιχο μερίδιο πολιτικής ισχύος, είτε στο χώρο των διεθνών οργανισμών, είτε εν τοις πράγμασι, όπως κατ’ εξοχή συμβαίνει με την Κίνα, στην ευρύτερη θαλάσσια γειτονιά της.

Παρ’ όλη την επιθυμία της Ρωσίας να αναστηθεί ως υπερδύναμη, η μειωμένη οικονομική της ισχύ την καθιστά ανήμπορη να αναλάβει ευθύνες που την ξεπερνούν, περιοριζόμενη να υπενθυμίζει την παρουσία της, σε ορισμένες περιοχές του πλανήτη, όπως στη Μέση Ανατολή.

Αντίθετα, οι ΗΠΑ έχουν εξελιχθεί σε εγγυητή μιας παγκόσμιας τάξης, με επιδίωξη μεταξύ άλλων τόσο τη μη διάδοση των πυρηνικών όπλων (συμφωνία με το Ιράν και διαπραγματεύσεις με τη Ρωσία), όσο και τη σταθεροποίηση περιοχών του πλανήτη (Αφρική, Μέση Ανατολή, Άπω Ανατολή, Ευρώπη).

Νέες και δραματικές προκλήσεις

Αυτή η κατάσταση που χαρακτήριζε την μεταπολεμική εποχή φαίνεται να εισέρχεται σε μια φάση ριζικών όσων και δραματικών αλλαγών με την εκλογή νέου Προέδρου στις ΗΠΑ, ο οποίος μεταξύ άλλων έθεσε υπό αμφισβήτηση την μακρόχρονη συνεργασία με τους Ευρωπαίους εταίρους, στο πλαίσιο του ΝΑΤΟ, δηλώνοντας ότι οι ΗΠΑ δεν θα υπερασπιστούν την Εσθονία, σε περίπτωση που της επιτεθεί η Ρωσία, στράφηκε βιαίως κατά της Κίνας, υποσχέθηκε να αποσύρει τις στρατιωτικές δυνάμεις από την Ασία, εισηγήθηκε στους Ασιάτες συμμάχους να αναπτύξουν πυρηνικά όπλα, τάχθηκε υπέρ του οικονομικού προστατευτισμού και ζήτησε την ακύρωση της συμφωνίας για την προστασία του κλίματος.

Οι δηλώσεις του νεοεκλεγέντος Προέδρου των ΗΠΑ θέτουν δραματικά διλήμματα στους συμμάχους τους, της Ευρώπης, Μέσης Ανατολής και της Ασίας, οι οποίοι θα πρέπει να σκεφθούν πως θα προστατευθούν μόνοι τους.

Σίγουρα η προοπτική ανάπτυξης από πολλές χώρες ατομικών όπλων δεν είναι η ασφαλέστερη επιλογή. Οι κίνδυνοι πολλαπλασιάζονται, η ανασφάλεια θα γενικευτεί, ισχυρά κράτη που ήδη αμφισβητούν την παγκόσμια κυριαρχία των ΗΠΑ θα δοκιμάσουν τη νέα κατάσταση.

Η αμυντική ένωση ως αναγκαιότητα

Σε κάθε περίπτωση, η Ευρωπαϊκή Ένωση οφείλει να συνεχίσει τις προσπάθειες εγκαθίδρυσης μιας αμυντικής ένωσης.

Οφείλει να λύσει τα εσωτερικά της προβλήματα και να αναλάβει τις ευθύνες που τις αναλογούν από ένα νέο παγκόσμιο ρόλο, ο οποίος είναι αντίστοιχος της οικονομικής ισχύος της.

Η αρχή έγινε στην Μπρατισλάβα (26.9.2016), όπου οι 28 αποφάσισαν την ανάπτυξη στρατιωτικών ικανοτήτων και τη δημιουργία μιας ρωμαλέας βιομηχανικής και τεχνολογικής βάσης.

Οι επιφυλάξεις της Μεγάλης Βρετανίας και των χωρών της Βαλτικής για υπονόμευση του ΝΑΤΟ δεν έχουν πλέον βάση.

Οικονομικός προστατευτισμός

Η αμφισβήτηση του ελεύθερου και δίκαιου εμπορίου, μέσω παγκόσμιων οικονομικών οργανισμών, καθολικών αρχών και πολυετών εφαρμογών, θα επιφέρει μια παγκόσμια οικονομική αταξία, το κυριότερο μια κατάρρευση εθνικών νομισμάτων, τεράστιων κυμάτων μετανάστευσης και άναρχης ανάπτυξης των οικονομικών συναλλαγών.

Ας μην ξεχνούμε ότι ο προπολεμικός οικονομικός προστατευτισμός συνέβαλε στην γενίκευση των εχθροπραξιών και στις αιματηρές παγκόσμιες συρράξεις.

Η παγκοσμιοποίηση έχει οδηγήσει σε πολλές και περίπλοκες οικονομικές καταστάσεις, σε τεράστιες άμεσες ξένες επενδύσεις, σε αλληλοδιείσδυση και αλληλεξάρτηση πολλών εθνικών οικονομιών.

Η περίπτωση του Brexit αφήνει να φανεί η περιπλοκότητα της νέας οικονομικής εποχής που όλοι βιώνουμε. Η πρόβλεψη για μακροχρόνιες και σκληρές διαπραγματεύσεις απηχούν την όλη κατάσταση.

Η Μεγάλη Βρετανία πρέπει να σεβαστεί τις αρχές της οικονομικής ολοκλήρωσης, ιδίως το αδιαίρετο των τεσσάρων οικονομικών ελευθεριών της εσωτερικής αγοράς, της ελεύθερης κυκλοφορίας των εμπορευμάτων, των προσώπων, των υπηρεσιών και των κεφαλαίων.

Οι 27 δεν πρόκειται να κάνουν εκπτώσεις στις θεμελιώδεις αρχές που τους ενώνουν.

Αυτή η προοπτική επηρεάζει την βρετανική οικονομία, γεγονός που ήδη αντανακλάται σε εκθέσεις, αξιολογήσεις και αναλύσεις ειδικών, αλλά και αξιωματούχων.

Άθλια δημαγωγία

Δυστυχώς έχει αναπτυχθεί μια ισοπεδωτική δημαγωγία, που εκμεταλλεύεται τις έγνοιες και τα άγχη των ανθρώπων, που δεν αντιμετωπίστηκαν, όπως έπρεπε.

Χονδροειδή ψεύδη όπως στην περίπτωση του δημοψηφίσματος της Μεγάλης Βρετανίας συνέβαλαν σε λάθος αποφάσεις που θα αποδειχτούν μεσοπρόθεσμα.

Ορθώς η Μέρκελ, συγχαίροντας το νέο Πρόεδρο των ΗΠΑ, υπενθύμισε τις ιδρυτικές αξίες κάθε προηγμένου κράτους (ελευθερία, δημοκρατία, κράτος δικαίου και ανθρώπινη αξιοπρέπεια).

Ωστόσο, δημαγωγοί σαρώνουν στην Ευρώπη, όπως στη Γαλλία, στη Γερμανία, στην Ολλανδία και στην Αυστρία. Στην Πολωνία και στην Ουγγαρία είναι ήδη στην εξουσία.

Μια εκλογική νίκη στη Γαλλία της Μαρί Λεπέν μπορεί να σημάνει την αρχή του τέλους.

Πρέπει να γίνουν πολλά περισσότερα για την αποτροπή των αρνητικών επιπτώσεων της παγκοσμιοποίησης, όπως άλλωστε και της σκληρής λιτότητας που πλήττει την Ευρώπη.

Η Ένωση πρέπει να λύσει τάχιστα τα δευτερεύοντα προβλήματα της, όπως αυτά της οικονομικής πειθαρχίας στην Ελλάδα και να ασχοληθεί με τα μεγάλα προβλήματα που είναι η ασφάλεια και η οικονομική ανάπτυξη.

Αν για παράδειγμα οι ΗΠΑ αποσυρθούν από τη συμφωνία των Παρισίων για την κλιματική αλλαγή, αυτό θα είναι μια καταστροφική εξέλιξη.

*Καθηγητής Ευρωπαϊκού Δικαίου στο Οικονομικό Πανεπιστήμιο Αθηνών

Πηγή www.efsyn.gr