Το τέλος της Ευρωπαϊκής Ενωσης
Καθώς συμπληρώνονται 60 χρόνια από τη Συνθήκη της Ρώμης, η ατμόσφαιρα θυμίζει περισσότερο επικήδειο παρά πανηγυρικό. Η σκιά του Brexit πέφτει βαριά πάνω από την Ευρωπαϊκή Ενωση των 27, πλέον, κρατών-μελών, ενώ η εικόνα που παρουσιάζει η τελευταία είναι αυτή της βαθιάς παρακμής και αποσύνθεσης.
Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι τα εγγενή ελαττώματα στην αρχιτεκτονική της ευρωζώνης, σε συνδυασμό με την αποτυχία των ευρωπαϊκών ηγεσιών να εντοπίσουν, να παραδεχτούν και να διορθώσουν εγκαίρως το χαίνον χάσμα δημοκρατικής νομιμοποίησης των ενωσιακών κέντρων εξουσίας και την επιμονή τους στη βίαιη επιβολή του νεοφιλελεύθερου δόγματος της λιτότητας που πληγώνει βαθιά τον κοινωνικό ιστό των ευρωπαϊκών κοινωνιών, έχει δημιουργήσει την τέλεια καταιγίδα που απειλεί την ίδια την ύπαρξη του Ευρωπαϊκού Σχεδίου.
Η δημοσίευση της Λευκής Βίβλου της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για το μέλλον της Ενωσης είναι μια ακόμα κίνηση στο ίδιο μοτίβο. Χωρίς να κάνει καμία αναφορά και να προτείνει λύση στις γενεσιουργές αιτίες του προβλήματος, καταφεύγει στη διατύπωση πέντε διαφορετικών σεναρίων ή διαμορφώσεων της μελλοντικής ευρωπαϊκής οργάνωσης.
Κρατώντας, για την τιμή των όπλων, ζωντανό το μακρινό όραμα της πολιτικής ένωσης, το κείμενο της Λευκής Βίβλου κινείται ουσιαστικά μεταξύ στασιμότητας και οπισθοδρόμησης. Εύλογα, λοιπόν, αμφιβάλλει κανείς για το αν κομίζει κάτι νέο και αν δίνει πειστική απάντηση στα υπαρξιακά διλήμματα που αντιμετωπίζει η Ενωμένη Ευρώπη σήμερα.
Από τα πέντε σενάρια της Λευκής Βίβλου, το μόνο που πραγματικά συζητείται ρεαλιστικά είναι αυτό των πολλαπλών ταχυτήτων, καθώς φαίνεται ως προκρινόμενο τόσο από την ίδια την Επιτροπή (παρά τις περί του αντιθέτου διαβεβαιώσεις ότι τα πέντε σενάρια είναι απλώς μια βάση συζήτησης) όσο και από τις ισχυρότερες ευρωπαϊκές χώρες, όπως προκύπτει από τη συνάντηση των Τεσσάρων στις Βερσαλίες.
Μολονότι διαφημίζεται ως ένα γενναίο άλμα προς τα εμπρός, αφενός δεν πρόκειται για μια ιδιαίτερα νέα ιδέα, αφού επανεμφανίζεται τακτικά με διαφορετικές ονομασίες (Ευρώπη του Πυρήνα, των Πρωτοπόρων, των Ομόκεντρων ή Επάλληλων κύκλων, της Μεταβλητής Γεωμετρίας και ούτω καθεξής), αφετέρου προκαλεί περισσότερα προβλήματα από όσα υποτίθεται πως λύνει.
Πράγματι, από την ευρωζώνη και τη ζώνη Σένγκεν, ώς τον μηχανισμό των ενισχυμένων συνεργασιών που προβλέπεται στη Συνθήκη της Λισαβόνας, αυτή η ιδέα εφαρμόζεται ήδη. Συνεπώς, εάν δεχτούμε ότι εκείνοι που την επαναφέρουν στο προσκήνιο δεν επαναλαμβάνουν απλώς κάτι που ήδη ισχύει, εικάζεται ότι αναφέρονται σε μια προωθημένη μορφή της.
Κι εκεί αρχίζουν τα μεγάλα ερωτήματα που δεν απαντώνται από τη γενικόλογη αναφορά στο κείμενο της Διακήρυξης για τα 60 χρόνια από τη Συνθήκη της Ρώμης: πώς ακριβώς θα λειτουργεί αυτή η Ευρώπη των πολλών ταχυτήτων;
Θα έχει τα δικά της ξεχωριστά θεσμικά όργανα, δηλαδή θα είναι μια Ενωση μέσα στην Ενωση; Θα προβλέπει την πλήρη δημοσιονομική ολοκλήρωση, γεγονός που συνεπάγεται τη μεταφορά πόρων και την κοινή διαχείριση του δημόσιου χρέους μέσω ευρωομολόγων, δυο ιδέες που αποτελούν ανάθεμα για τη Γερμανία;
Ή μήπως θα είναι η Kerneuropa που οραματίζεται ο Βόλφγκανγκ Σόιμπλε, με σιδερένια δημοσιονομική πειθαρχία γερμανικού τύπου; Θα επιτρέψει μεγαλύτερη ευελιξία ή θα επιτείνει ακόμα περισσότερο την απόκλιση ανάμεσα στο Κέντρο και την Περιφέρεια, εκφυλιζόμενη σε κράτη-μέλη πρώτης και δεύτερης κατηγορίας;
Θα είναι μια επιλογή ανοιχτή σε όλα τα κράτη-μέλη που θα αποφασίζουν ελεύθερα, κυρίαρχα και δημοκρατικά σε ποια ταχύτητα θα ενταχθούν ή τα κριτήρια για την επιλογή θα εναπόκεινται στη διακριτική ευχέρεια των ισχυρών κρατών-μελών που θα αποφασίζουν αυθαίρετα ποιος είναι άξιος να εισέλθει στην κλειστή λέσχη των εκλεκτών και ποιος όχι;
Το συμπέρασμα από όλα αυτά είναι ότι βρισκόμαστε ήδη ενώπιον του τέλους της Ευρωπαϊκής Ενωσης. Τέλους όχι με την αριστοτελική έννοια του όρου, δηλαδή ως finalité που ανέκαθεν στην ευρωπαϊκή μυθολογία συνέπιπτε με την πλήρη πολιτική ενοποίηση ομοσπονδιακού τύπου.
Αλλά τέλους με την πιο κυριολεκτική έννοια. Μικρή σημασία έχει αν το θεσμικό οικοδόμημα της Ενωσης θα διαλυθεί τυπικά ή αν θα συνεχίσει να υφίσταται ως κέλυφος κενό περιεχομένου -πράγμα που είναι και το πιθανότερο.
Το μέλλον της Ενωσης (η λέξη πλέον μπορεί να τίθεται εντός εισαγωγικών), όπως προβάλλει μέσα από τα διάφορα σενάρια πολλαπλών ταχυτήτων, δεν είναι ένα μέλλον με κοινό βηματισμό, κοινούς κανόνες και αξίες, κοινό στόχο και κοινή προοπτική, αλλά ένα μέλλον κατακερματισμού και πολυδιάσπασης ανάμεσα σε κοντόφθαλμους ηγεμονισμούς και ομαδοποιήσεις κρατών με τελείως διαφορετικά συμφέροντα και προτεραιότητες που θα αλληλοσυγκρούονται συνεχώς μέχρι να επικρατήσει η ισχυρότερη.
Αυτή είναι η ευρωπαϊκή κληρονομιά του κ. Σόιμπλε και των οπαδών του. Εν τούτοις, το τέλος της Ευρωπαϊκής Ενωσης δεν χρειάζεται να σημαίνει απαραίτητα και το τέλος της Ευρώπης ή της ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης. Το αντίθετο.
* δικηγόροw, διδάκτορος Νομικής του Πανεπιστημίου Αθηνών, κατόχου LL.M από το London School of Economics
Πηγή www.efsyn.gr
Σχόλια
Δημοσίευση σχολίου